Emekli maaşlarında yeni bir dönem başlıyor. Hükümetin Orta Vadeli Programı’nda duyurduğu değişikliklerle, çalışanların daha uzun süre iş hayatında kalmaları amaçlanıyor. Bu yeni sistemde emekli aylıkları nasıl hesaplanacak, merak edilen soruların yanıtları haberimizde…
Emekli maaşlarına önemli değişiklikler geliyor! Hükümetin Orta Vadeli Programı (OVP) kapsamında duyurulan yeni düzenlemelerle, çalışanların daha uzun süre çalışmaları teşvik edilecek. Böylece daha fazla prim ödeyen kişiler daha yüksek emekli maaşı alabilecekler. Yeni sistemde, emekli maaşlarının hesaplanmasında kullanılan karmaşıklıklar ortadan kaldırılarak daha basit bir yapıya geçilecek. Ayrıca, enflasyon farklarının hesaplanması ve çalışan ile emekli sayısı arasındaki denge de yeniden düzenlenecek.
Emekli Maaşlarına Yeni Düzenleme
Emekli aylığı hesaplamalarında kullanılan üçlü yapı, sistemi oldukça karmaşık hale getiriyor. 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası dönemler için farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları uygulanması, hesaplamaları zorlaştırıyor. Üç ayrı kanuna göre yapılan bu hesaplamaların toplanmasıyla ortaya çıkan emekli aylığı, birçok emekli için anlaşılması güç bir durumdur. Sabah Gazetesi’nde yer alan habere göre, tek bir hesaplama yöntemi ile daha adil ve anlaşılır bir sistem oluşturulabilir. Bu sayede çok prim ödeyen ve uzun süre çalışanların daha yüksek maaş alması sağlanabilir.
Son yıllarda emeklilerde karışıklığa neden olanlar arasında “taban maaş” ve “kök maaş” uygulamaları da yer alıyor. Çalışma hayatı kısa olan, kısmi emekli olan veya asgari ücretten prim yatırmış birçok sigortalının emekli maaşı düşük kalıyor. Bu durumun giderilmesi amacıyla Hazine’den yapılan destekle taban maaş uygulaması başlatılmıştı. Bu uygulama sayesinde düşük emekli maaşı alanlara ek ödeme yapılmış ve emekli maaşları artırılmıştı. Bugün 6-7 bin lira aylığı olan bir emekliye 12.500 TL ödeniyor ancak taban maaş uygulaması bazı sorunları da beraberinde getirdi.
Sıfır Zam Sorununun Devamı
Her zam döneminde emeklilerin karşılaştığı en büyük sorunlardan biri, taban maaşın altında aylık alanların sıfır zam alması oluyor. Ocak ve Temmuz aylarında gerçekleşen enflasyon artışları, taban maaşın altında aylık alan emeklilere yansıtılmadığı için bu durum yaşanıyor.
Hem geçen yıl Temmuz ayında hem de bu yıl Temmuz ayında yaşanan bu durum, taban maaş artışı ihtiyacını bir kez daha gündeme getirdi. Ancak bu sorun, her zam döneminde yaklaşık 3-4 milyon emekli için tekrar eden bir döngü haline gelmişti. Bu durumun sürdürülebilir olmaması, emeklilerin yaşam koşullarını olumsuz etkilemekte ve sosyal adaletsizliğe yol açıyor.
Taban Maaşın Üstündeki Adaletsizlik
Taban maaşın hemen üzerindeki aylık diliminde ciddi bir adaletsizlik yaşanıyor. 12.500 TL olarak belirlenen taban maaşın hemen üstünde, örneğin 13.000-15.000 TL arasında aylık alan çok sayıda emekli bulunuyor. Bu durum, uzun yıllar çalışmış, yüksek prim ödemiş emekliler ile daha kısa süre çalışmış veya düşük kazanç bildirmiş emekliler arasında ciddi bir gelir eşitsizliğine yol açıyor.
Örneğin, 3.600 gün prim ödemiş bir emekli ile 9.000 gün Bağ-Kur primi ödemiş bir esnafın aylıkları arasında neredeyse hiç fark olmaması adaletsizliğe neden olduğu düşünülüyor.
Yüksek Primin Karşılıksız Kalması Algısı ve Kayıt Dışı Çalışma
Yüksek prim ödemenin yeterli karşılığını bulmaması, birçok çalışanın kayıt dışı çalışmayı tercih etmesine neden oluyor. Bu durum hem devletin vergi ve prim gelirlerinden mahrum kalmasına hem de çalışanın geleceğini tehlikeye atmasına yol açıyor. “Düşük prim ödesem de taban maaş alırım” gibi bir algının yaygınlaşması, bu sorunu daha da derinleştiriyor.
Kayıt dışı çalışmanın yanı sıra, gerçek maaşın gizlenerek yapılan “gizli kayıt dışı çalışma” da önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Bu durum, hem çalışanın haklarını gasp etmekte hem de devletin vergi kaybına neden oluyor.
Orta Vade Programı’nda Değişiklikler
Orta Vadeli Program’da, emeklilik sisteminde yapılacak değişikliklerin 2024 yılı üçüncü çeyreğinde netleşeceği belirtildi. Yapılacak teknik çalışmalar sonucunda ortaya çıkacak taslaklar, yeni yasama döneminde gündeme getirilerek emeklilik sisteminde köklü değişikliklerin yapılması hedefleniyor.
Üç Ana Kriter Ortaya Çıkıyor
AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, emeklilik sisteminin güncellenmesi konusundaki açıklamalarında, gelişmiş ülkelerdeki uygulamaların önemine vurgu yaptı. Güler’e göre, gelişmiş ülkelerde emeklilik sisteminde üç temel kriter ön plana çıkıyor. :
- Bir kişinin ne kadar prim ödediği, emekli maaşının belirlenmesinde önemli bir etkendir.
- Prim ödeme süresi de emekli maaşını doğrudan etkileyen bir diğer faktördür.
- Emeklilik yaşı, ülkeler arasında farklılık göstermekle birlikte, genellikle 65, 67 veya hatta 70 olarak belirleniyor.
Abdullar Güler emekli maaşlarında en düşük oranın Hazine Bakanlığı’nın desteği ile 12 bin 500 TL olmasına dikkat çekerek şu ifadeleri kullandı: “Bu desteğin uygulanmadığı takdirde emekli maaşı daha düşük oranda olacaktır. Dolayısıyla bu durum düzeltilmeli, bu durum sürdürülebilir hale gelmeli; daha dengeli, daha adil bir hale gelmeli. İnşallah önümüzdeki dönemlerde evrensel, dünya ülkelerinde gelişmiş ülkelerin de uyguladığı bu sistem üzerinden benzer bir uygulamayı, çalışmayı bizim ülkemizde de hayata geçirmemiz gerekiyor. Şu anda bizim toplumun her kesimiyle yeni istişareler yapmamız lazım ve dünya örneklerini, gelişmiş ülke örneklerini ortaya koymamız lazım. Bu çerçeve içerisinde de bunu daha makul bir çerçevede ortaya koymamız lazım. Tabii bakanlığımızın bu konuda çalışmaları var ama henüz şu anda bir yasal düzenleme açısından elimizde böyle bir metin yok. Bunu ilerleyen zaman dönemi içerisinde daha geniş çerçevede çalışmak lazım”
