Darbeden yetmiş bir yıl sonra İran, 1953’te Başbakan Muhammed Musaddık’ın devrilmesindeki rolü nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’ne dava açtı. Dava, ülkenin bağımsızlığına ve petrol endüstrisinin yabancılar tarafından kontrol edilmesine yol açan ABD destekli darbenin neden olduğu ekonomik ve manevi zararlara odaklanacak.
İran’da 1953 yılında Başbakan Muhammed Musaddık’ın devrildiği darbenin arkasındaki ABD’ye karşı açılan davanın ilk duruşması, Tahran 55’inci Uluslararası Hukuk Mahkemesi’nde yapıldı. Duruşmaya, Musaddık’ın torunu Mahmud Musaddık da katıldı.
402 BİN İRANLI VATANDAŞ DAVAYA DAHİL OLDU
Mahkeme hakimi Mecid Hüseyinzade, duruşmanın başında yaptığı açıklamada, İran genelinde 20’den fazla eyaletten yaklaşık 402 bin İran vatandaşının, ABD hükümeti ve altı Amerikalı yetkiliye karşı açılan davaya müdahil olduğunu belirtti. Davacıların avukatı Şami Akdem ise yaptığı açıklamada, “İstihbarat ve mevcut belgeler, CIA’nın, İngiliz istihbaratıyla işbirliği içinde, 19 Ağustos 1953’te İran’ın meşru hükümetine karşı kapsamlı bir darbe planladığını gösteriyor. ABD’nin bu darbedeki temel amacı, İngiltere’nin İran’daki etkisini kendi çıkarlarına dönüştürmekti” dedi.
İRAN, MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT TALEP EDİYOR
Davada, İranlı avukatlar ABD’den darbenin yarattığı zararın tazmin edilmesi amacıyla maddi, manevi ve cezai tazminat talep etti. Mahkemede söz alan Mahmud Musaddık, dedesinin petrolü millileştirme mücadelesine doğrudan tanık olduğunu ifade ederek, İran’ın meşru hükümetinin sona ermesi ve ülkenin yağmalanmasının ABD’nin sorumluluğunda olduğunu belirtti ve tazminat talebinde bulundu. Duruşmanın ilerleyen günlerde devam edeceği açıklandı.
1953 DARBESİ VE “AJAX OPERASYONU”
Başbakan Muhammed Musaddık, İran petrolünün millileştirilmesi hareketine liderlik ettiği için 19 Ağustos 1953’te CIA tarafından organize edilen ve “Ajax operasyonu” olarak bilinen darbeyle devrilmişti. 2013 yılında CIA’nın gizliliğini kaldırdığı belgeler, ABD ve İngiltere’nin bu darbedeki rolünü ilk kez resmen ortaya koymuştu. Belgelerde, “Askeri darbe, ABD dış siyasetinin bir parçası olarak CIA tarafından yönetildi” ifadeleri yer alıyordu.
